ULUSLARARASI KURULUŞLAR

İSG konusunda Birleşmiş Milletlere (BM) bağlı kuruluşlar

Uluslararası Çalışma Örgütü ILO

Dünya Sağlık Örgütü WHO

BM Çevre Programı-UNEP

BM Sanayi Geliştirme Örgütü-UNIDO

Uluslararası Atom Enerjisi Ajansı

BM Kalkınma Programı-UNDP

Avrupa İSG Ajansı OSHA-EU

ILO, (International Labour Organisation – Uluslararası Çalışma Örgütü) ülkelerdeki çalışma yasalarında ve bu alana ilişkin uygulamalarda standartları geliştirmek ve ileriye götürmek gibi bir amaçla kurulan kuruluştur. Merkezi İsviçre’nin Cenevre kentinde bulunmaktadır.

Amaç;

Birinci Dünya Savaşından sonra giderek büyüyen sorunlara yönelik sosyal reform niteliğinde çözümler bulmak ve reformların uluslararası düzeyde uygulanmasını sağlamaktı. İkinci Dünya Savaşından sonra, Filadelfiya Bildirgesi ile birlikte, ILO’nun temel amaç ve ilkeleri yeniden oluşum ve genişleme sürecine girmiştir. Bildirge, savaş sonrası ulusal bağımsızlıkla birlikte büyümeyi öngörmüş, gelişmiş dünya ile büyük ölçekte teknik işbirliğinin başlangıcının müjdecisi olmuştur.

Birleşmiş Milletler üyeleri içinde yalnızca ILO üçlü bir yapıya sahip bulunmaktadır:

İşveren temsilcileri, İşçi temsilcileri, Hükümet temsilcileri

Türkiye, 1932’de Milletler Cemiyeti’ne katılmakla kuruluşun üyesi olmuştur.

ILO Anayasasında yer alan hedefler

İstihdam ve işsizliğin önlenmesi
Çalışma saatlerinin düzenlenmesi
Uygun asgari ücret
İş dışındaki hastalık ve kazalardan korunma
Çocukların, gençlerin ve kadınların korunması
Yaşlılıkta ve maluliyette koruma
Göçmen işçilerin haklarını korunması
Eşit işe eşit ücret
Örgütlenme özgürlüğü
Mesleki eğitim ve sürekli eğitim

ILO Kuruluşu ve görevleri

ILO 1919’da Versailles Barış Anlaşması uyarınca kurulmuş ve 1946 yılında BM’nin (Birleşmiş Milletler) uzmanlık kuruluşu olmuştur. Sosyal adalet ilkeleri, evrensel insan ve çalışma haklarının korunması temelinde kurulmuştur. ILO uluslararası çalışma standartlarını sözleşmeler ve tavsiyeler yoluyla ifade etmektedir. Bu sözleşme ve tavsiyeler temel çalışma hakları, örgütlenme hakkı, toplu pazarlık, zoraki emeğin ortadan kaldırılması, fırsat eşitliği ve çalışma hayatı ile ilişkili diğer konularda asgari standartlar koymaktadır. Aynı zamanda başta mesleki eğitim ve mesleki rehabilitasyon, çalışma politikası, emek yönetimi, çalışma hukuku ve endüstriyel ilişkiler, çalışma koşulları, işletme gelişimi, kooperatifler, sosyal güvenlik, çalışma istatistikleri, işçi sağlığı ve iş güvenliği gibi konularda teknik yardım sunmaktadır. Bağımsız işveren ve işçi örgütlerinin gelişimini teşvik etmekte ve bu örgütlere eğitim ve danışma hizmetleri vermektedir. Birleşmiş Milletler içinde ILO eşit katılımlı işçi ve işveren örgütleri ve de hükümetin yönetim organları ile birlikte üçlü bir yapı oluşturmaktadır.

ILO’nun organları

Uluslararası Çalışma Konferansı

ILO’ya üye ülkeler her yıl Haziran ayında Cenevre’de toplanırlar. Her üye ülke biri işveren biri de işçi olmak üzere 2 delege ile temsil edilirler. bu delegeler beraberlerinde teknik danışmanlarını da getirirler. Ülkelerin çalışma hayatı ile ilgili bakanları delegasyona başkanlık edip kendi ülkelerinin görüşlerini aktarırlar. İşveren ve işçi delegeleri kendi örgütlerinden aldıkları talimatlar uyarınca oy kullanıp görüşlerini ifade ederler. Konferans örgütün bütçesini onaylar ve Yönetim Kurulu’nu seçer.

Yönetim Kurulu

ILO’nun icra konseyidir ve yılda üç kez Cenevre’de toplanır. ILO politikaları hakkında kararlar alır. Program ve büyçeyi hazırlayıp Konferansa onaması için sunar. Aynı zamanda Genel Direktörü seçer. Yönetim Kurulu 28 hükümet, 14 işveren, 14 işçi üyeden oluşur. Hükümet tarafının 10 sandalyesini her zaman endüstriyel açıdan çok önemli ülkeler oluşturur. Diğer üye ülkelerin temsilcileri her üç yılda bir konferansta seçilir. Bu seçimde coğrafi dağılım gözönünde tutulur. İşverenler ve işçiler kendi temsilcilerini seçerler.

Uluslararası Çalışma Bürosu

Uluslararası Çalışma Örgütü’nün daimi sekreteryasını oluşturur. Yönetim Kurulu ve beş yılda bir seçilen Genel Direktör yönetiminde hazırladığı tüm faaliyetlerin merkezidir. Büro Cenevre’deki merkezinde 110’un üzerindeki milliyetten yaklaşık 1900 görevliyi istihdam etmektedir ve dünyada 40 bölge bürosu bulunmaktadır. Bunlara ek olarak teknik işbirliği programı çerçevesinde yaklaşık 600 uzman dünyanın çeşitli bölgelerinde görevlerini yürütmektedirler. Büro aynı zamanda araştırma, belge ve uzman çalışmalar, raporlar ve dergileri kapsayan bir basım merkezi işlevi görmektedir.

Politikalar ve Programlar

Filadelfiya Bildirgesi

Uluslararası Çalışma Konferansı, 1944’te Filadelfiya’da toplanmış ve Filadelfiya Bildirgesini kabul etmiştir. Bu bildirge ile ILO, aşağıda yer alan ilkeleri benimseyerek, hedef ve amaçlarını yeniden tanımlamıştır.

Emek bir ticari mal değildir.
Sürdürülebilir bir gelişme için ifade ve örgütlenme özgürlüğü esastır.
Dünyanın herhangi bir yerindeki yoksulluk, dünyanın her yerindeki refahı tehdit etmektedir.
Bütün insanlar, ırk, inanç ya da cinsiyet farkı gözetmeksizin özgürlük ve saygınlık, ekonomik güvenlik ve eşit fırsat koşullarında maddi ve manevi gelişimlerini sürdürme hakkına sahiptirler.

1944’de Filadelfiya’da Konferans çalışmalarından sonra, Başkan Roosevelt
Washington’da Uluslararası Çalışma Konferansı’nın bir delegasyonunu kabul ediyor.

Çalışma Yaşamında Temel İlke ve Haklar Bildirgesi

1998 yılında Uluslararası Çalışma Konferansı, “Çalışma Yaşamında Temel İlke ve Haklar Bildirgesi”ni kabul etmiştir. Bu bildirge ile Konferans, uluslararası topluluğun işçi ve işverenlerin örgütlenme özgürlüğü ve etkin toplu pazarlık haklarına “iyi niyet çerçevesinde riayet etme, geliştirme ve gerçekleştirme” taahhüdünü ortaya koymuştur.

Konferans ayrıca, üye ülkelerin zorla çalıştırma ya da zorunlu çalıştırmanın her tür şeklini ortadan kaldırma, çocuk emeğinin etkili biçimde yasaklanması, istihdam ve mesleki düzeyde ayrımcılığın yok edilmesi yönünde çaba gösterecekleri taahhüdünde bulunmuştur.

Bu Bildirge, üye ülkelerin, ilgili Sözleşmeleri imzalamamış olsalar dahi bu Bildirgede yer alan temel ilkelere riayet etmekle yükümlü olduklarını belirtmektedir.

Türkiye’nin Onayladığı ILO Sözleşmeleri

2 No’lu İşsizlik Sözleşmesi
11 No’lu Örgütlenme Özgürlüğü (Tarım) Sözleşmesi
14 No’lu Haftalık Dinlenme (Sanayi) Sözleşmesi
15 Nol’lu Asgari Yaş (Trimciler ve Ateşçiler) Sözleşmesi
26 No’lu Asgari Ücret Belirleme Yöntemi Sözleşmesi
29 No’lu Zorla Çalıştırma Sözleşmesi
34 No’lu Ücretli İş Bulma Büroları Sözleşmesi
42 No’lu İşçinin Tazmini (Meslek Hastalıkları) Sözleşmesi (Revize)
45 No’lu Yeraltı İşleri (Kadınlar) Sözleşmesi
53 No’lu Ticaret Gemilerinde Çalışan Kaptanlar Ve Gemi Zabitlerinin Meslekî Yeterliliklerinin Asgari İcaplarına İlişkin Sözleşme
55 No’lu Gemiadamlarının Hastalanması, Yaralanması ya da Ölümü Halinde Armatörün Sorumluluğuna İlişkin Sözleşme
58 No’lu Asgari Yaş (Deniz) Sözleşmesi (Revize)
59 No’lu Asgari Yaş (Sanayi) Sözleşmesi (Revize)
68 No’lu Gemilerde Mürettebat İçin İaşe ve Yemek Hizmetlerine İlişkin Sözleşme
69 No’lu Gemi Aşçılarının Mesleki Ehliyet Diplomalarına İlişkin Sözleşme
73 No’lu Gemiadamlarının Sağlık Muayenesine İlişkin Sözleşme
77 No’lu Gençlerin Tıbbi Muayenesi (Sanayi) Sözleşmesi
80 No’lu Son Maddelerin Revizyonu Sözleşmesi
81 No’lu İş Teftişi Sözleşmesi
87 No’lu Sendika Özgürlüğü ve Sendikalaşma Hakkının Korunması Sözleşmesi
88 No’lu İş ve İşçi Bulma Servisi Kurulması Sözleşmesi
92 No’lu Mürettebatin Gemide Barınmasına İlişkin Sözleşme
94 No’lu Çalışma Şartları (Kamu Sözleşmeleri) Sözleşmesi
95 No’lu Ücretlerin Korunması Sözleşmesi
96 No’lu Ücretli İş Bulma Büroları Sözleşmesi (Revize)
98 No’lu Örgütlenme ve Toplu Pazarlık Hakkı Sözleşmesi
99 No’lu Asgari Ücret Tespit Mekanizması (Tarım) Sözleşmesi
100 No’lu Eşit Ücret Sözleşmesi
102 No’lu Sosyal Güvenlik (Asgari Standartlar) Sözleşmesi
105 No’lu Zorla Çalıştırmanın Kaldırılması Sözleşmesi
108 No’lu Gemiadamları Ulusal Kimlik Katlarına İlişkin Sözleşme
111 No’lu Ayırımcılık (İş ve Meslek) Sözleşmesi
115 No’lu Radyasyondan Korunma Sözleşmesi
116 No’lu Son Maddelerin Revizyonu Sözleşmesi
118 No’lu Muamele Eşitliği (Sosyal Güvenlik) Sözleşmesi
119 No’lu Makinaların Korunma Tertibatı ile Techizi Sözleşmesi
122 No’lu İstihdam Politikası Sözleşmesi
123 No’lu Asgari Yaş (Yeraltı İşleri) Sözleşmesi
127 No’lu Azami Ağırlık Sözleşmesi
133 No’lu Mürettebatın Gemide Barındırılmasına İlişkin Sözleşme (İlave Hükümler)
134 No’lu İş Kazalarının Önlenmesine (Gemiadamları) İlişkin Sözleşme
135 No’lu İşçi Temsilcileri Sözleşmesi
138 No’lu Asgari Yaş Sözleşmesi
142 No’lu İnsan Kaynaklarının Geliştirilmesi Sözleşmesi
144 No’lu Üçlü Danışma (Uluslararası Çalışma Standartları) Sözleşmesi
146 No’lu Gemiadamlarının Yıllık Ücretli İznine İlişkin Sözleşme
151 No’lu Çalışma İlişkileri (Kamu Hizmeti) Sözleşmesi
152 No’lu Liman İşlerinde Sağlık ve Güvenliğe İlişkin Sözleşme
153 No’lu Karayolları Taşımacılığında Çalışma Saatleri ve Dinlenme Sürelerine İlişkin Sözleşme
155 No’lu İş Sağliği ve Güvenliği ve Çalışma Ortamına İlişkin Sözleşme
158 No’lu Hizmet İlişkisine Son Verilmesi Sözleşmesi
159 No’lu Mesleki Rehabilitasyon ve İstihdam (Sakatlar) Sözleşmesi
161 No’lu Sağlık Hizmetlerine İlişkin Sözleşme
164 No’lu Gemiadamlarının Sağlığının Korunması ve Tıbbi Bakımına İlişkin Sözleşme
166 No’lu Gemiadamlarının Ülkelerine Geri Gönderilmesine İlişkin Sözleşme
182 No’lu En Kötü Biçimlerdeki Çocuk İşçiliğinin Yasaklanması ve Ortadan Kaldırılmasına İlişkin Acil Eylem Sözleşmesi

DÜNYA SAĞLIK ÖRGÜTÜ-WHO

1945 yılında ABD’nin San Francisco kentinde toplanan Birleşmiş Milletler Konferansı, bu dönemde bütün halkların sağlığının, dünyada barış ve güvenliğin sağlanması açısından temel önem arz ettiğini kabul ederek Çin ve Brezilya’lı delegelerin bir ‘’Uluslararası Sağlık Örgütü’’ kurulması amacıyla toplantı düzenlenmesi oybirliğiyle kabul edilmiştir.
19-22 Temmuz 1946 tarihleri arasında New York’ta toplanan Uluslararası Sağlık Konferansı’nda, Türkiye’nin de içinde bulunduğu 61 ülkenin temsilcileri tarafından WHO Anayasası imzalanarak en az 26 üye ülkenin resmikabulü ile yürürlüğe girmesi için işlem başlatılmıştır.
Türkiye 2 Ocak 1948 tarihinde Dünya Sağlık Örgütü’ne üye olmuştur.
26 üye ülkenin resmikabul işlemi 7 Nisan 1948 tarihinde netleşmiş ve 7 Nisan günü tüm Dünya’da‘’Dünya Sağlık Günü’’ olarak kabul edilmiştir.
Türkiye Cumhuriyeti;
9 Haziran 1949 tarih ve 5062 sayılı Kanun’la Dünya Sağlık Örgütü Anayasası’nı onaylayarak WHO’ya resmen üye olmuştur.
İlk Genel Kurul’da bölgesel örgütlenme tartışılmış ve oluşturulan Komisyonun yaptığı çalışma sonucu Bölge Ofisi kurulması kararlaştırılmıştır. Bölge Ofis’lerinin başlıca amaçlarından biri de WHO ile Ulusal Hükümetler arasında etkin bir ilişkinin sağlanmasıdır.
WHO’ya, Mayıs 2000 itibariyle 191 ülke üyedir ve 2 ülke de ortak üye statüsündedir.
İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ AJANSLARI (OSHA-USA ve OSHA-EU)
Amerika’da, 1970’de yürürlülüğe giren İş Sağlığı ve Güvenliği Kanununca (Occupational Safety and Health Act, OSHA) ABD’de “Ulusal İş Sağlığı ve Güvenliği Enstitüsü” The National Institute for Occupational Safetyand Health (NIOSH) ile İş Sağlığı ve Güvenliği Ajansı (Occupational Safety and Health Administration) kurulmuştur.
OSHA-USA’nın kuruluş amacı, işyeri güvenliği ve işçi sağlığı hakkındaki yasal düzenlemeleri (mevzuatı) çıkarmaktır. NIOSH ise İSG alanında araştırma, eğitim vb faaliyetlerde bulunarak çalışma şartlarının iyileştirilmesi için çalışmaktadır.
Avrupa’da ise OSHA-EU’nın kuruluş amacı, Avrupa Birliğinde işyerlerinin daha sağlıklı, güvenli ve üretken olmalarına katkıda bulunmaktır.
Bu Ajans, iş sağlığı ve güvenliği konusunda ülkelerin gelişimi ve konuyla ilgili bilgi paylaşımını sağlamaktadır.
Ajans üçlü bir yapıda organize olup karar verici konumda olan her bir üye devletin devlet, işçi ve işveren temsilcilerini bir araya getirmektedir.
OSHA-EU kuruluşu ve aktiviteleri üç direktifle düzenlenmiştir:
Bütün üye ülkeler devlet, işçi ve işveren tarafları ile Ajansa üyedirler.
Yaklaşık 50 kişinin görev aldığı Ajansın çok sayıda yayını ve yıllık düzenli aktiviteleri bulunmaktadır.
Ayrıca her yıl Ekim ayının ikinci haftasını iş sağlığı ve güvenliği haftası olarak kutlamakta ve değişik etkinlikler düzenlemektedir.
OSHA-EU bütün üye ve aday ülkelerce aynı formatta düzenlenen bir internet sayfası ve bilgi ağı mevcut olup bu sayfa aracılığı ile tüm üye ülkelerin konu ile ilgili bilgi alışverişinde bulunmaları sağlanmaktadır.